Esendere Kültür ve Sanat Derneği

Zeki Arif Ataergin (1896-1964)

29.06.2017
5.598
Zeki Arif Ataergin (1896-1964)

Zeki Ârif Ataergin, 1896 yılında İstanbul’da doğdu. Babası ünlü bestekâr ve kânunî Hacı Ârif Bey’dir. Asıl adı Salih Zeki olduğu halde Zeki Ârif adı ile tanınmıştır. Ataları, Zindankulesi civarında türbesi bulunan “Sâdât-ı Hüseyniye”den Baba Cafer soyuna dayanıyor. İlk öğrenimini Beşiktaş’taki “Âfitab-ı Maarif” okulunda yaptıktan sonra Vefa İdadisi’ni bitirdi. Yüksek öğrenimini İstanbul Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. Babası Yemen’e tayin olunca ailesi ile birlikte bir süre Sana’da kaldı. Adliye teşkilatında çeşitli görevlerde bulundu, hakimlik ve avukatlık yaptı. Son görevi Fatih noterliği idi ve buradan emekli oldu. 5 Ocak 1964 günü vefat etti, Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Daha çocukluk yaşında babasının mûsikî dünyasında sanatımızı yakından tanımış olan Zeki Ârif Bey, Tanburî Cemil Bey, Kemençeci Vasilâki, Udî Nevres Bey, Hanende Hüsameddin Bey, Leon Hancıyan, Ahmed Irsoy, Bestenigâr Ziya Bey, Hâfız Osman gibi ünlü ustaları tanıyarak mûsikî zevkini geliştirdi. Babası Hacı Ârif Bey hemen hemen her toplantıya oğlunu da götürür ve mûsikîmizi yakından tanımasını isterdi. Daha beş-altı yaşlarında iken babasından meşke başladı.llk olarak ;
“Doğru söyle sever misin ?/Sevdiğimi bilir misin ?”kantosu ile bazı hafif eserlerle biraz Kânun çalmasını öğrenmişti. Bu yıllarda babası en yakın dostu ve komşusu olan Raûf Yektâ Bey’e götürerek “Kim bu biliyor musun ?” demiş, çocuğu yakından tanıyan Raûf Yektâ Bey de Tanburî Zeki Mehmed Ağa gibi olacağını söylemiş. Zeki Ârif Bey’in Sipihr makamından yapmış olduğu takımı yıllarca eski İstanbul Radyosu’nda Darüttalim heyetinden dinleyen Raûf Yektâ Bey çok duygulanıp heyecanlanarak, “Tanburî Zeki Mehmed Ağa olmadı ama bestekâr Zeki Ârif oldu”demiş. Bir başka gün Beylerbeyi’nde Üsküdar’a gelinceye kadar bu eserlerden bir kaçının bizzat kendi sesinden dinlemek istemiş ve çok takdir etmiştir.

Uzun süre Hacı Kirami Efendi ile Lâmekâni Mustafa Efendi’den mûsikî dersleri aldı. Hacı Kirami Efendi’den Sûznâk, Hüseyni, Hicaz, Nihavend fasıllarını öğrendi,dinî mûsikî bilgisini de ilerletti. Biraz ilerledikten sonra babası Hacı Ârif Bey, Tanburî Cemil Bey, Santurî Edhem Efendi, Kemanî Aleksan Ağa, Hacı Kirami Efendi, Hâfız İsmail ve Karcığar Mazhar Bey’in yaptığı fasıllara katılarak repertuvarını oldukça genişletti.

Babasının ölümünden sonra kemanî Seyyid Abdülkadir Töre ile tanıştı ve bu tanışma onun sanat hayatında bir dönüm noktası oldu. Abdülkadir Töre’den aldığı ilhamla başta Dilkeşhâveran makamı olmak üzere, özellikle eski ve unutulmaya yüz tutmuş makamlara eğildi. Sipihr ve Evc-Mâye makamları üzerinde durduğu bu tür makamların sadece ikisidir. Bu gibi makamlardan hayli eser besteledi. Bir süre “Darü’l-Mûsikî”nin icrâ heyetinde bulunduktan sonra Darüttalimi Mûsikî’ye girdi ve burada öğretmen olan İsmail Hakkı Bey’i tanıdı. Üsküdar’a taşındıktan sonra İsmail Efendi ile oğlu Sadi Işılay’la tanıştı. Sadi Işılay o zamanlar İbrahimpaşa civarındaki Şehzade Ziyaeddin Efendi’nin konağına devam ederdi. Buraya Zeki Ârif Bey’i de götürür beraber fasıllara katılırlardı. Faslı Hoca Ziya Bey yönettiğinden, ses mûsikîmizin bu büyük ustasından çok yararlandı. Konağa devam ettiği yıllar içinde Uşşak, Mâye, Segâh, Nihavend, Neveser, Sultanî-Yegâh, Ferahfeza, Karcığar, Mahûr, Irak, Ferahnâk, Hicazkâr, Sûzidil, Şedd-i Araban, Neva, Evc ve Rast fasıllarını öğrendi. Sonraları Darülelhan’a kaydolarak Hoca Ziya Bey’den yararlanmayı sürdürdü.

Bestekârlığa Hoca Ziya Bey ile Abdülkadir Töre’nin ısrar ve teşviki ile başladı;Raûf Yektâ Bey ve Ahmed Irsoy’dan yardım gördü. Birkaç denemeden sonra Dilkeşhâveran takım ile Mâye, Irak, Sipihr ve Mahûr-Buselik makamlarından bestelediği eserler birbirini izledi. Nasûhi şeyhi Kerameddin Efendi ile dostluk ve yakınlık kurarak onun Tasavvuf vadisindeki engin kültüründen yararlandı. Pek çok eserinin sözlerini Kerameddin Efendi’nin söylemiş olduğu şiirlerden seçti. Zeki Ârif Bey ayrıca resim sanatı ile de uğraşmış, güzel eserler ortaya koymuştur.

Kendisini tanıyan ve ders almış olan kimselerin ortak kanısı duygulu, alçak gönüllü, gösterişi sevmeyen, terbiyeli, nazik, çelebi mizaçlı, dini bütün, Tasavvuf kültürü zengin bir kimse olduğu noktasında birleşir.

Bir bestekâr olarak eserlerindeki melodi zenginliği başlıca özelliğidir. Eserlerinin icrâsında güçlü ve oynak bir hançerenin gerektiğine inanılır. Öğrencisi Dr. Alaeddin Yavaşça, onun sanatını şu isabetli cümlelerle yorumlamış:”. . . Türk Mûsikîsi bestekârlığı yönünden onun mevkii ölçülere sığacak cinsten değildir. Rahmetli Neyzen Tevfik bile bir gün ona-Senin yerin Dellâl-zâdelerin yanında-demiştir. ”

“Türk Mûsikîsi’ni sevenler arasında ismini gönüllere işleyen Selâhaddin Pınar, beste vadisindeki duygu ve his kalıplarının kendisine Zeki Ârif Bey’in üzerinde yarattığı tesirle açıldığını, ona duyduğu derin bir hayranlığın ifadesi içinde, her zaman ihsas etmiştir. O Türk Mûsikîsi bestekârlığı için lüzumlu bütün şartların şahsında topladığı son bestekârdı. Çağdaş bestecilerimizin kolay ve harcıâlem yolu seçme çabası yanında Zeki Ârif Bey Sipihr, Dilkeşhâveran, Evc-Mâye, Evc-Buselik, Mahûr-Buselik gibi ancak müzik kültürü gelişmiş kimselere hitab edebilen nadide makamlarda, seleflerinin tesirinden azâde, belirli özellik taşıyan çok olgun eserler vermiştir. Eserlerinde daha ilk bakışta alışılmamış bir melodi zenginliği göze çarpar. Türk Mûsikîsi beste şekillerinin en küçüğü olan şarkılarda dahi, şed ve modülasyon bakımından akla, hayale gelmeyen sürprizler yapmış ve bu sürprizleri müstesna kabiliyetinin kendisine verdiği büyük maharetle, en ufak aksaklığa meydan bırakmayacak derecede birbirine yakıştırmıştır. İşte büyüklüğü de buradadır.

Hanende olarak da eski tarz söyleyiş uslûbunun ve Gazel formunun son ustasıydı. Zengin oktavlı, pest ve tiz perdeleri aynı güçte, parlak bir sesi vardı. Burhaneddin Ökte’nin ifadesine göre, Gazel okuduğu zamanlar tiz perdelerde sazlar bazen karşılık veremezlerdi. Gerçekten de Zeki Ârif Bey’in bir çok eserinde gazel formunun renk ve motiflerini bulmak mümkündür. Kendi uslûb anlayışı içinde ve icrâ tekniğine göre bestelediği için, eserlerinin güç olduğu bilinir.

Zeki Ârif Ataergin peşrev, saz semaisi, Beste, Ağır ve Yürük Semai, Tevşih, İlâhi, Şarkı olmak üzere iki yüz’e yakın eser bestelemiştir.

Güçlü nota bilgisi olduğu için eserlerini kendisi notaya almıştır.

Dr.M.Nazmi ÖZALP-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.

Evc Maye Eksilmez Artar Cevrin A Zalim

Sehnazbuselik Sen Gul Dalinda Gonca Ben Dag Yolunda Yonca

Suzinak Hicranimi Soyler Sana Mehtab

Dilkeshaveran Gonul Bir Dem Karar Etmez

Karcigar Ey Gonul Nicin Perisansin

Bayati Araban Nikabi Zulfunu Kaldir Gorunsun

Siphr Gonul Avare Kaldi Yar Elinden

Dilkeshaveran Gez Dolas Agyar Ile Ben Aglarim

Saba Ey Badi Saba Kos Da O Canana Haber Ver

Huseyniasiran Basladim Feryada Ben Bulbul Gibi

Hicaz Ne Muskulmus Guzel Sevmek Meger

Dilkeshaveran Ruhum Seni Sevdi Sana Yandi

Saba Ilahi

Kurdilihicazkar Dil Uyur Mest Olarak Yar I Dilara Soyler

Saba Bir Nigah Et Kahr Ile Sen Bakma Allah Askina

Bayati Araban Kalacak Sanma Bu Cagin

Nihavend Yuzunde Var Bir Beni

Hicaz Birakip Gittigin Aksam

Kurdilihicazkar Ruya Gibi Bir Yazdi Yarattin Hevesinle

Evc Buselik Beyazdir Sine I Safin A Canim

Hicazkar Sanma Derdi Hasretinle Gozlerimdir Aglayan

Sipihr Saz Semaisi

Siphr Sem I Harimi Pervaneler Aglar Bana

Evc Maye Cefani Cekmeye Yok Tahmmulum

Hicaz Hicranla Gecen Gunleri Hasretle Anarken

Kurdilihicazkar Gul Ey Sevgili Gul De Dudaklarindan

Tahir Ilahi

Segah Kendi Gonlumdur Tehiyye Eyleyen

Mahur Yak Sinemi Ateslere Efkanima Bakma

Dilkeshaveran Munevver Meh Cemalin Nura Benzer

Dilkeshaveran Dil I Besteligim Gonca I Handanin

Evc Maye Arzu Yi Vuslatin Demdili Pakimdedir

Siphr Eger Vuslat Sebinde Can Hicab Olursa Canane

Ferahnak Saz Semaisi

Maye Yarin Bu Kadar Cevri Gelirmiydi Hayale

Saba Gizli Derdimden Haber Ver Sen O Yare

Siphr Dilde Tabim Ol Kadar Nus Eylesem Deryalari

Kurdilihicazkar Gel Bu Aksamda Beraber Icelim Kadin

Siphr Cihane Sigmadi Ahim Gezer Goklerde Feryadim

Tahirbuselik Kiz Bir Ince Su Gibi Karsimdan Akip Gitme

Irak Mizrabi Birak Zulfunu Sinemde Gezindir

Dilkeshaveran Saz Semaisi

Karcigar Seni Kim Gorse Olur Muptela

Kurdilihicazkar Bin Yare Acip Gecti O Dilber Cigerimden

Siphr Saz Semaisi

Evc Maye Pesrev

Huzzam Bir Cile Ipegimsin

Kudilihicazkar Soyle Neden Agladin Neler Geldi Basina

Dugah Ilahi

Suzinak Mupdelayi Derd Olan Diller Devadan Gectiler

Rast Ey Ruhi Musahhas Ki Butun Canlara Cansin

Suzinak Hicrinle Senin Revnaki Cesmin Soluverdi

Sedaraban Kiz Vucudun Gul Kokan Bir Yasemin

Dilkeshaveran Acildi Bahcede Guller

Sipihr Bir Gonca Disem Belki Dikensin Diyeceksin

Siphr Gozlerim Gormezdi Hic Sen Olmasan Sevk I Cihan

Evc Maye Saz Semaisi

Dilkeshaveran Karanlik Ufuktan Gunes Dogmadi

Isfahan Bir Kivilcim Dustu Baygin Gozlerinden Bagrima

Siphr Cuybare Dondu Eskim Hasretinle Cagliyor

Isfahan Gonlumu Canana Verdim

Muhayyer Saki Sen Oldun

Kurdilihicazkar Sarsam Seni Gonlumce Guzel Bahtima

Bayati Araban Giyme Sarilar Yavrum Sana Hasta Diyorlar

Suzinak Sevdim Seveli Sen Guzeli Gitti Suurum

Dilkeshaveran Kerem Eyle Budur Sana Dilegim

Sehnaz Beni Ateslere Salan O Kapkara Siyah Gozler

Bayati Araban Sarisin Ay Gibi Taban O Guzel Cehren

Sultaniyegah Zinciri Askin Dil Bestesiyim

Sehnaz Bitmesin Dilde Elem Gozdeki Nem

Nihavend Sinemi Daglayan Ask Atesini Sondurecek

Dilkeshaveran Bir Kanatlanmis Alevsin Ruhumda

Dilkeshaveran Askinin Tahtini Gonlume Kurdum

Evc Ilahi

Dilkeshaveran Kalbi Mecruha Haber Ver

Sehnaz Canmisin Cananmisin Sen Soyle Allah Askina

Tahirbuselik Birdenbire Kapimdan Girdi O Sarhos Guzel

Sipihr Bir Nazli Ciceksin Bilemem Ruhum

Dilkeshaveran Kim Gorse Seni Askina Hasri Emel Eyler

Suzinak Nerdesin Sinemde Ates Ufku Sardi

Siphr Hayalin Kuse I Gamda Benim

Kurdilihicazkar Dun Kahkahalar Yukselirken Evinizden

Dilkeshaveran Nerde Kaldin Gozlerim Yollarda Yillardan Beri

Maye Derdi Askin Ile Zalim Perisan Olmada Halim

Kurdilihicazkar Seni Mestane Gorunce Sanirim

Segah Agladim Umitlerim Agyare Kurban Oldu Hep

Dilkeshaveran Gonul Sevda Seline Kapilma Sakin

Sehnaz Bir Goncayi Handene Kapildim

Siphr Serv I Nazm Hasretinle Ruz U Seb Kan Aglarim

Evc Maye Gozlerin Sevdali Edalar Dolu

Evc Buselik Kalbimde Sizim Acim Kiz Sendedir Ilacim

Segah Haksar Ettin Beni Cok Firkatinle Nazenin

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.