Esendere Kültür ve Sanat Derneği

Fehmi Tokay (1889-1959)

29.06.2017
5.154
Fehmi Tokay (1889-1959)

Fehmi Tokay, 1889 yılında İstanbul’da, Üsküdar’ın Debbağlar mahallesinde doğdu. Dedesi jandarma muhasebecisi Tahsin Bey, Babası “Divan-ı muhasebat” (Sayıştay) mırakıplarından (denetçilerinden) ve “Tetkik-i Muhasebat Komisyonu Reisi” Hüsnü Bey, annesi Harmanlık Mektebi müdiresi Şadiye Hanım’dır.İlkokulu Üsküdar’da, Ravza-i Terakki okulunda okudu ve Toptaşı Askeri Rüştiyesi’ni bitirdi. Yüksek öğrenimine “Mühendis Mektebi” nde devam etti. Bu sıralarda Balkan Savaşı, arkasından da I.Dünya Savaşı çıktığından öğrenimini yarıda bıraktı. Savaştan sonra, 1919 yılında “Hendesehane-i Mülkiye-i Şahane” yi bitirdi. Mesleğini elde edince Kocaeli, Ankara, Bolu, Çankırı, Kütahya gibi merkezlerde imar müdürlüğü, başmühendislik ve çeşitli idari görevler aldı. Trabzon-İran transit yolu yapılırken başmühendis idi(1936). Son görevi olan Bayındırlık Bakanlığı Şoseler ve Köprüler Dairesi başkan yardımcısı iken, yaş sınırı dolayısıyla 1954’de emekli oldu. Bundan sonraki hayatını İstanbul’da sanat çevrelerinde sürdüren fehmi_tokay, 23 Haziran 1959 tarihinde bir kalp krizi geçirerek Fransız Hastahanesi’ne kaldırıldı. Bütün uğraşmalara rağmen beş gün daha yaşadıktan sonra 28 Haziran 1959 günü hayata gözlerini yumdu. Karacaahmed’deki aile mezarlığında toprağa verildi.

fehmi_tokay’ın musiki sanatı ile tanışması ve ilişkisi çok erken yaşlarda başladı.. Babası Hüsnü Bey amatör, fakat güzel keman çalan bir musikişinastı. Uzun yıllar Yeniköylü Hadi Bey’den ders almıştı. Evinde sık sık toplantılar yapar, bu toplantılara Kemal Niyazi Seyhun, Kemani Ağa, Ali Rıfat Çağatay, Salih Benli, Udi Nevres Bey, Samih Rifat, Hanende Hüsamettin Bey gibi kimseler katılırdı. Bu toplantılara katılan fehmi_tokay, farkına varmadan birçok eseri öğrenmişti.

1919 yılında üniversiteyi bitirdiği zaman babasının teşviki ile komşusu olan ve evinde musiki dersleri veren, babasının da hocası olan Hadi Bey’den yararlanarak dini ve dindışı olmak üzere bir hayli eser öğrendi. Özellikle durak, ilahi savt, tevşihler geçti. Dini musiki alanında ilk eserini 1914 yılında besteledi. “Gülle hembezm-i visaliz gerçi har olsak da biz” güfteli tahirbuselik şarkısının besteleniş tarihi ise 1913 tür. Tekkelere devam eden babası, her gittiği yere oğlunu da götürür, onun iyi bir musiki terbiyesi almasına zemin hazırlardı. Böylece her iki musiki dalında pek çok sanatkarı tanıdı; bu sanatkarlardan iyi bir uslub kazandı.

Zevkli ve usta bir musikişinas olmasına rağmen nota öğrenmedi. Eserlerini başkaları notaya almıştır. Kısa sürede ve pek genç yaşında çevresinde isim yaptığı için, çağdışı ustalardan takdir ve teşvik gördü. Rauf Yekta Bey’den yararlanmıştır.Musikinin dışında Yenişehirli Ferit Efendi’den edebiyat ve tasavvuf dersleri alarak edebi bilgi ve zevkini ilerletti, dini bilgisini derinleştirdi. Bu bilgi ve kültürün kendisine büyük yararı olmuş, dini ve din dışı eserlerine güfte seçme ustalığını kazandırmıştır.

Görevli olarak bulunduğu illerde de boş durmadı.Buralarda musiki dernekleri kurdu, kurdurdu, çalıştı, hevesli gençlere dersler verdi. Her gittiği yerde musiki sanatımızın tanınmasına ve yaygınlaşmasına gayret etti.

Son derece alçak gönüllü, iddiasız, nazik, güleryüzlü ve terbiyeli bir kimseydi. Kendisini yaşlılık dönemlerinde tanımış olmamla birlikte çok güzel bir uslubla okur, okuduğunu dinletirdi. Eserlerinde makam ve usullerin kusursuz bir şekilde kullanılması sebebi ile kolayca notaya alınırdı. Hafızasında sakladığı dini ve dindışı eserlerin çokluğunu kendisini tanıyanlar bilirler. Bir gün Mesud Cemil’in de bulunduğu bir toplantıda musikimizin geleneklerinden söz ediliyordu. Mesud Cemil çargah makamının musikişinaslarımızca kutsal sayıldığını, bunun Hz.Bilal’in ilk ezanı bu makamdan okumuş olmasına bağlandığını ve bu yüzden dindışı eser bestelenmediğini söylemişti. Bunun üzerine fehmi_tokay, “İzin verir misiniz üstadım?” diyerek bu makamdan ve dindışı olarak sekiz on eser okumuştu.

Müstear makamından çok güzel bir durak ile beş ilahi, dört semai, geri kalanı şarkı olmak üzere dini ve dindışı mahiyette yüzü aşkın eser bestelemiştir. Eserlerinin altmış kadarının notası Dr.Alaaddin Yavaşca’nın koleksiyonundadır. Zaten birçok eserini bu değerli musikişinasımız notaya almıştır. Nitekim, hastalanmadan bir gün önce yeni bir eserini notaya aldırtmak için Yavaşca’ya gelmiş ve vedalaşarak ayrılmıştır.

fehmi_tokay’ın eserlerinde geleneksel şarkı bestekarlığının bütün incelikleri bulunur. O da eski ustaların gittiği yoldan gitmekle birlikte, duyuş ve anlayış açısından bazı yenilikler yapmayı başarmıştır. Hiçbir eserinde günlük zevk ve amaçlara yönelik bir özellik yoktur.Güfte seçiminde de titizdir. Söz ve melodi uygunluğu dikkat çekecek kadar güzeldir.

Dr.M.Nazmi Özalp- Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır

Sedaraban Sevmek De Uzun Surmese Bir Mevsime Dolsa

Ussak Bir Tek Bakisin Sihrine Yandin Deli Gonlum

Mustear Durak

Bayatiaraban Nesenle Baharinla Gelip Gonlume Doldun

Buselik Benden Ayri Dustun Artik Bir Teselli Bulamazsin

Karcigar O Ahu Bakislara Bir Anda Kandin Gonul

Tahir Gonul Vermisken El Cektim Guzelden

Tahirbuselik Sensizse Butun Nesesi Omrun Keder Olsun

Bayati Icte Mest Ol Kim Sunar Sakiyi

Sehnaz Ne Neyim Var Ne Meyim Var

Saba Ilahi

Buselik Bir Lahza Bile Benden Uzak Kalma Sakin

Ussak Gordumse Seni Ruhuma Gir Oy Demedim

Bayati Ummazdi Gonul Derdine Derman

Neva Sonbahar Oldu Deyip Yazla Kisa

Ussak Gelmedin Bir Kerreden Mada Neden

Rast Ilahi

Rast Gonlumun Ezhar Icinde Gul Gibi Dildari Var

Bayati Benzemez Kimse Sana Tavrina Hayran Olayim

Tahir Dam I Aska Dustu Divane Gonlum

Saba Gun Dogdu Gonul Beklemede Cilve I Yari

Kurdilihicazkar Cesmani Suzup Sen Bana Bakdinda Ne Buldun

Bestenigar Geciyor Omru Hazin Sadece Canan Diyerek

Dugah Bir Gun Dokulur Belki Bu Sinendeki Guller

Segah Kirdin Ummidimi Yiktin Su Gonul Lanesini

Ussak Cilginca Kucaklasmadan Artik Hazer Eyle

Rast Bir Bakisla Bagladin Zulfune Seyda Dili

Buselik Gul Yuzune Hasretim Canimin Cananisin Sen

Karcigar Suzulur Neseyi Sevda O Guzel Gamzelerinden

Rast Aska Dusmek Iptiladir Firkati Hem Cok Bela

Neva Bir Gonca Gulun Ugruna Bulbul Heder Oldu

Rast Sagarda Degil Saki I Zibada Gozum Yok

Mahur Ahu Zari Aska Uymus

Hicaz Ilahi

Hicaz Ben Gercekten Severim

Ferahnak Kim Derki Teselli Arariz

Karcigar Inleyen Ah Eyleyen Bicare Bir Neydir Gonul

Araban Beni Beklettin Yine Mutad Olarak

Bayati Gonlumun Ilhamini Gozlerinde Buldumdu

Hisarbuselik Nicedir Katlanirim Sabrederek Hasretine

Saba Ey Badi Saba Bagrima Es Defi Gam Eyle

Gulizar Hasret Tasarak Yikti Bu Bagrimdaki Bendi

Tahirbuselik Gulle Hem Bezm I Visaliz Gerci Har Olsak Da Biz

Bayati Bulbul Gulun Aski Ile Perisandi

Hicaz Terk Et Beni Yetisir Artik Sende Vefa Yok

Neva Ah Meyi En Gurile Doldur Ne Durursun Kadehi

Ferahfeza Mest U Bi Tabim Fusunkar Isvelerden Ey Peri

Bayati Ilahi

Huseyni Tutam Yar Elinden Tutam

Tahirbuselik Dustu Gonlum Bir Kerre

Hicaz Leyla Diye Bir Afet Icin Derbeder Oldum

Buselik Aman Cana Beni Sad Et Terahhum Eyle Imdat Et

Neva Hakisar Etdin Beni Cok Firkatinle Nazenin

Buselik Gecti Bahar Hazan Erdi Bu Yerde

Segah Hey Acan Sinemde Her Gun Gamzesiyle Baska Dag

Bayati Bir Boyle Guzel Asika Bilmem Neler Eyler

Ussak Sevenleri Sevsende Sitemkar Olma Gonul

Nihavend Gurbet Elde Her Aksam Batti Bagrimda Gunes

Hicaz Aski Seninle Tatti Hicranla Yandi Gonul

Hicaz Mey Degilde Sundugun Zehri Cam Olsun Icir

Dugah Iltifat Etti Gonul Bezmine Canan Bu Gece

Bayati Dinle Cana Sesimde Ask Dile Gelip Cagiriyor

Ussak Ilahi

Buselik Askinla Yanan Kalbimi Bilmez Gibi Durma

Mahur Icelim Mey Gibi Buseleri Mihnersiz

Segah Kac Kerre Dolastikti Kus Ucmaz Gecelerde

Ussak Sevdigim Sevdim Seni Ben Saklamam

Dilkeshaveran Bir Gormek Ile Husnune Kildin Beni Seyda

Huseyni Koklat Tenin Gonca Gul

Nihavend Gun Olurki Sonbaharin Huznu Lal Eyler Beni

Huzzam Gem Cekme Gonul Nolsa Baharin Sonu Yazdir

Neva Caldigin Nayin Nevasi Perdesi Tizi Pesi

Ussak Nefes

Nisaburek Acildi Bahcede Guller

Ferahnak Gitti Basimdan Humanin Sayesi

Nisaburek Kendim Yanarim Derdime Gayre Zararim Yok

Huzzam Ilahi

Suzinak Biktim Tasimaktan Su Yanan Kalbimi

Suzidil Permanelere Suz I Dilin

Ferahfeza Bir Gun Sana Sunsam Su Kirik Telli Sazimla

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.